Zoekplaatjes door Arnold Tak

kaart komt uit hetzelfde partijtje als 0347
op de deur staat een apart vignet geschilderd
ik heb een detailscan hiervan bijgevoegd

Dergelijke gebouwtjes kwamen voor langs spoorwegen mijns inziens. Het is volgens mij geen bedrijfsgebouwtje maar iets voor elektriciteit voor het spoor of zo. Dergelijke gebouwtjes die in uitvoering precies gelijk zijn aan dat op dit zoekplaatje staan langs de " Zaanlijn " tussen Amsterdam en Alkmaar. In Zaandam stond er één naast het station. Deze is gesloopt. In Krommenie staat er ook zo één langs het spoor bij de Nauernasche Vaart. Deze is nu geheel geschilderd. De laatste die ik ken staat nog steeds langs het spoor bij het station in Uitgeest. Maar goed, ik ben geen spoorkenner dus don't ask me for more information.

Vanavond even bij station Uitgeest gaan kijken naar de electr.centrale. Er staat daar een gebouw met dezelfde kenmerken maar met twee ventilatietorens. Volgens een kennis van mij uit Krommenie staat het gebouw van het zp. in Wormerveer bij de brug over de Nauernase vaart. Ik zoek nog even verder.

Inderdaad betreft het hier een onderstation voor de stroomvoorziening. Ir. Schelling ontwierp er 14 in de jaren na 1927 voor de spoorwegen Alkmaar - Amsterdam (1931), Amsterdam - Rotterdam (1927) en Haarlem - Uitgeest (1927). Die langs de eerstgenoemde lijn voldoen aan het beeld op het ZP.
Afgebroken zijn die te Runxputte (nabij Heiloo), Amsterdam West (in de vork van de lijnen naar Haarlem en van Alkmaar), Santpoort en Beverwijk. Ik bezit hiervan helaas geen goede afbeeldingen maar de plattegronden zijn kleiner dan die van de overgebleven stations.
Die te Uitgeest is afwijkend omdat daar toen ook een trafostation in gevestigd was; het gebouw is nog in gebruik als onderstation. De andere, te Alkmaar, Krommenie - Assendelft en Zaandam bestaan ook nog. Hiervan komt, gezien de plattegrond en de omgevingssituatie ter plaatse Alkmaar het dichtste bij het ZP. Het gebouw is gemakkelijk te vinden op google earth.
Het is niet zinvol om de andere lijnen na te gaan omdat die ontwerpen geen torens kenden.
Ik heb nog twijfels over die te Zaandam omdat ik meen dat het gebouw eveneens is afgebroken.
De latere ontwerpen zijn van Ir. Sybold van Ravesteijn.
Groeten, Sjoerd Eeftens

ik zie mijn detailscan nergens, dus alsnog bij deze

Ik kon me het gebouw herinneren van een zptje. Het gaat om zp 634, waarop zo'n gebouw in onderstaande link voorkomt. Ik kan niet bepalen of het het juiste gebouw is, gelet op de reactie van Sjoerd waren er een aantal.

http://zaanstad.pictura-dp.nl/component ... o_id=37184

Op grond van de plattegronden kom ik tot de conclusie dat dit het onderstation in Alkmaar moet zijn of een hierna te noemen exemplaar. De plattegronden van de andere onderstations komen niet overeen. Ik stuur Arnold Tak hierover een mail met scans van de plattegronden van de kandidaatstations: Alkmaar, Uitgeest, Wormerveer en het gesloopte exemplaar te Zaandam en dat te Amsterdam West. Zoals al gezegd zijn de andere stations niet van hetzelfde type dwz die missen de toren(s).
Vreemd genoeg brengt de link van Dik me op een gebouw in Krommenie Assendelft wat niet in de archieven is opgegeven! Ik moet de exacte locatie hiervan nagaan. Het gebouw voldoet net als dat van Alkmaar volledig aan het Zoekplaatje. We komen dichterbij maar we zijn er nog niet helemaal uit.
Sjoerd Eeftens

Sjoerd Eeftens mailde mij:
Hallo, Arnold,

Hierbij stuur ik je vier scans van de kandidaatonderstations op plaatje 0351.
* Km 42.2 is Alkmaar. Deze plattegrond voldoet aan je zoekplaatje. De zichtlijn op de emplacementstekening rechts naast het gebouw treft op de plattegrond weliswaar enkele opstallen. Deze zullen er in 1930 nog niet geweest zijn.
* Km. 57.7 is Uitgeest. Hierop staat ook het trafostation van de PEN. Het onderstation wijkt echter af van het ZP.
* Km. 71.4 is Zaandam. Dit station staat scheef waardoor op het ZP de zichtlijn naast het gebouw naar het spoor zou moeten leiden; dit is echter niet te zien. Ook het grondplan voldoet niet.
* Km 78.7 is Amsterdam. Dit is ook een geheel ander gebouw dan op het ZP.
Ik hoop hiermee het bewijs rond te hebben. De andere reeds gesloopte gebouwen waren kleiner. Het nog bestaande en op de site genoemde gebouw te Wormerveer nabij de Nauernaschevaart is een kleiner schakelstation en dat geldt ook voor het nog bestaande te Koog Zaandijk.
Je mag de scans gebruiken voor je site.
Groetjes, Sjoerd Eeftens

mocht u als sitebezoeker interesse hebben in de scans, dan zal ik u die met genoegen mailen
dit lijkt mij een betere keuze dan de 4 plattegronden waarop de gebouwen staan op de site te plaatsen

Na onderzoek in mijn archief is uit het Bestek gebleken dat er vier gelijkvormige onderstations zijn gebouwd, te weten: Alkmaar, km 42.175, Runxputte (tussen Heiloo en Castricum), km 49.8, Krommenie-Assendelft (nabij Nauernaschevaart, zie eerdere link met foto), km 63.554, en Zaandam, km 71.414 nabij oude tracé. Er werden ook gelijkende gebouwen geplaatst te Uitgeest (km 57.7) en Amsterdam Singelgracht (km 78.7), maar deze waren afwijkend.
In die tijd bouwde men om de 7 km een voedingsstation voor de bovenleiding. Hierdoor was de spanningsval bij intensief treinverkeer (op 1500 volt gelijkstroom bedrijfsspanning) beperkt. Later deed men dit om de 15 km en naarmate de gelijkrichters beter werden konden de afstanden nog wat groter worden. Hierdoor werd het onderstation te Runxputte overbodig, waarop het werd afgebroken en vervangen door een schakelstation. Het gebouw te Krommenie, halverweg Uitgeest en Zaandam, bleef echter gehandhaafd. Dat te Zaandam is na de verlegging van het emplacement vervangen.
Controle van de zichtlijn langs het gebouw van het ZP op tekeningen uit de bouwtijd van het onderstation leert, dat er toen ook al bebouwing was nabij het Alkmaarse stationsplein. Daarom valt voor het ZP m.i. Alkmaar als locatie af. Dat te Zaandam stond schuin van de spoorweg afgekeerd; de spoorweg naar Amsterdam zou op het ZP dan onmiddelijk rechts op het ZP liggen en naar links afbuigen naar de Hembrugoprit. Daarom valt Zaandam ook af. Dan blijven Runxputte en Krommenie over. Nader onderzoek op tekeningen is vereist. Wordt vervolgd!
Sjoerd Eeftens

Sjoerd, in mijn reachte van 8 april j.l. is een link naar een foto waarop het onderstation Krommenie voorkomt. Ik kan niet bepalen of het zptje Krommenie is, maar als die het niet is, blijft alleen Runxputte over.