1041 huizen aan het water in grote stad

[Arnold Tak]

kabinetfoto
gekocht als zijnde Rotterdam, maar nog niet de juiste locatie weten te vinden
de opname lijkt me ca. 1875
rechts langs de mast van het schip kijk je een straat in

[Martin Snuverink]

Deze buitengewoon boeiende foto is al eerder gepubliceerd en ik heb er mijn brein over gebroken. Dit is inmiddels hersteld. Gezien de hoge huizen op de achtergrond kan het bijna niet anders dan Rotterdam of Amsterdam zijn. het is niet Delfshaven en niet de Zalmhaven (gedempt).

[Dennis]

Geen Amsterdam. Denk Rotterdam of anders Dordrecht of zo.

[Martin Snuverink]

Tijd voor een nadere beschouwing.
Het huis op de achtergrond met 4 woonlagen plus een kap wijst op een grote stad. Amsterdam valt volgens Dennis de Waart af. Den Haag valt ook af.
Het water is geen getijdewater. De oude Rotterdamse zeehavens (Waterstad, Zalmhaven, Westerhaven en Delfshaven) vallen daarmee af.
Ik heb gekeken naar Zwolle (Thorbeckegracht vanaf Diezerpoortenbrug), de havens van Groningen en Leeuwarden en het Spaarne in Haarlem, maar daar zijn geen mogelijkheden, omdat daar geen huizen van die hoogte voorkwamen.
De foto is zeer oud; geschat wordt ca 1875, hoewel 1861 wat mij betreft zelfs ook nog zou kunnen. Behalve zeilschepen zie ik ook een Westlander.
Daarmee kom ik tot de conclusie dat we dit toch in Rotterdam moeten zoeken. Alle mogelijkheden binnen de vesten zijn uitgeput, dus moeten we erbuiten zoeken.
Opvallend is dat de bebouwing op de voorgrond direct aan het water ligt; er is geen kade. Bestudering van oude kaarten levert op dat een hierbij passende situatie voorkwam juist ten oosten van het Hofplein. Daar liep de Rotte tussen de Langebrug via de pas in 1914 aangelegde Karnemelksbrug verder “stroomopwaarts” richting Noorderbrug. Bij de Langebrug (= oostzijde van Hofplein) was een bebouwde driehoek ingesloten door Rotte, (Gedempte) Karnemelkshaven en Pompenburgsingel.
Als we de fotograaf zouden plaatsen op de Rotte even noordoostelijk van de Langebrug en kijkend in noordoostelijke richting, zou hij rechts de direct aan de Rotte liggende panden zien tot aan de Karnemelkshaven en daar voorbij de Linker Rottekade met de bomen, die daar inderdaad stonden. Links van het water is dan het Strooveer. Een jongere foto van de situatie toont de 7e afbeelding op http://www.engelfriet.net/Alie/Hans/hofdijktram.htm. Dit hele gebied is in 1940 gebombardeerd.
Een overzicht van het bedoelde gebied geeft de rechterbovenhoek van de eerste (lucht)foto van http://www.engelfriet.net/Alie/Hans/hofplein3.htm.
Helaas hapert de beeldbank van het GAR weer eens, wat het vinden van bewijsbeelden bemoeilijkt. Maar misschien heeft Arnold zelf bewijsbeelden in zijn collectie.

[Arnold Tak]

Martin,
ik dank je bijzonder hartelijk voor je inspanning en heb me in je gedachtengang verplaatst
ik ben het volkomen met je eens dat hier geen sprake is van getijdenwater en dat we het dus 'achter de sluizen' moeten zoeken
ik heb me nogeens verdiept in een plattegrond uit 1865 uitg. Verbruggen & Van Duyn en zie daarop inderdaad vanaf de Langebrug eerst panden aan het water staan en wat meer naar het oosten panden langs een kade
wat ik dan nog niet kan rijmen is de zijstraat en de opgang naar een brug helemaal links op mijn opname
ik zal daar ook nog een detailscan van maken en plaatsen
ik zal van mijn kant het verder zoeken opppakken
ik lig op dit moment met allerlei oude plattegronden over de vloer en fotoboeken met oude opnames
de site van het Gemeente Archief Rotterdam was mij ook al niet behulpzaam op dit moment
tot slot: langs de Rottekade vind ik een heel plausibele oplossing, welk gevoel mij ook al eerder bekroop

[Arnold Tak]

Martin, hierbij de 2 detailscans
de eerste is van de zijstraat waar ik een uithangbordje zie met daarop GIST (doet natuurlijk direct dan aan Delft denken, maar er werd natuurlijk in iedere grote stad gist verkocht, als men bijv. zijn eigen brood wilde bakken)
ook de bomen links van de mast stemmen niet overeen met de plattegrond
de tweede laat het linker deel van de fotokaart zien, waar volgens mij de opgang naar een brug in beeld wordt gebracht
ik kan die 2 zaken nog niet in harmonie brengen met je voorgestelde oplossing
ik zal er zelf ook eens extra energie in steken
ik houd me voor iedere suggestie aanbevolen en hoop er samen met je uit te komen

[Peter Verschelden]

Ik denk niet dat je langs de mast een zijstraat inkijkt, maar dat de bebouwing wat verder van het water wijkt. Misschien dat het water wat versmald is om een bredere kade te krijgen.
De brug kan ik niet definieëren, maar het witte huisje lijkt op dat welke bij andere Rotterdamse bruggen te vinden was.
Werd in die tijd de Schiedamsche Vest nog bevaren? Daar vond ik ook bebouwing aan het water zoals op het ZP.
Dit rijmt in noordelijke richting kijkend, beter met enkele achter de brug zichtbare vrij hoge gebouwen.
De brug zou dan de Hoffmansbrug kunnen zijn.
Ik kon echter in mijn verzameling niets vinden dat bovenstaande kan bevestigen.

[Martin Snuverink]

Ja, Arnold, het blijft raadselachtig! bedankt vooor de detailscans; daar kon ik wat mee.
De Linker Rottekade moeten we afschrijven, niet vanwege de zijstraten, maar omdat er nooit een brug of pontje over de Rotte tussen de Langebrug en de Noorderbrug is geweest.
Peter, de Schiedamsesingel/Schiedamsevest was bij mij ook al de revue gepasseerd. Dit water liep sinds mensenheugenis dood op de Westzeedijk/Vasteland met een onbevaarbare duikerverbinding naar de Zalmhaven. Het stuk ten zuiden van de latere Witte de Withstraat was geen vaarwater van betekenis. De Hoffmansbrug was dan ook nooit beweegbaar en dus ontbrak er zo’n brugwachtershokje. Zo’n hokje kwam overigens wel voor bij de sluis en de Trappenbrug in de Pompenburgsingel, maar daar kan het niet zijn.
Een andere onderzochte mogelijkheid is de Binnenwegsebrug. Deze was vóór 1878 ophaalbrug. Op diverse foto’s van het GAR, zoals PBK 1990-312, 1976-533, 1977-106, PBK 1366, X 96.02, PBK 3010 en 1977-107 (men kan ook zoeken op Binnenwegsebrug), is een identiek wit brugwachtershokje te zien. Als dit hetzelfde is als op het zoekplaatje en ook op (ongeveer) dezelfde plaats staat, zouden we vanaf de Hoffmansbrug over de Schiedamsesingel noordwaarts naar de Binnenwegsebrug kijken. Ik kan dit helaas niet rijmen met de bebouwing. Hier bevonden zich de achterzijden van de huizen van de Baan; er was geen kade, maar er waren wel achtererven. Dit is de plaats waar na de demping in 1929 het warenhuis de Bijenkorf is gekomen.
Waren er in Rotterdam nog meer van zulke brugwachtershokjes?
Jazeker, ik heb er nog een gevonden bij het Comediebruggetje (uit 1853) over de Coolvest. Dit is ongeveer waar nu het stadhuis staat. De foto zou dan genomen moeten zijn ongeveer ter plaatse van molen de Hoop. Maar ik zie toch in meerdere opzichten te veel verschillen. Bovendien kan ik me niet voorstellen dat de fotograaf dan niet op de molen zou zijn geklommen.
Waren er nóg meer? Jawel, ook bij de Gouds(ch)ebrug aan de Goudsesingel stond zo’n hokje. Zie GAR, PBK 2234 uit 1885. Aan de Goudschevest of Goudschesingel, na de demping Oostvestplein geheten, stonden zulke panden van vier lagen hoog plus kap en vier ramen breed. Dit was ter hoogte van de Heerenstraat. Zie PBK 2245 (AD 1910) en PBK 2259 (AD 1908). In 1884 zat op Goudschevest 63 gisthandel C. la Grand. Maar toch kan ik het niet rijmen.
Mijn ideeën zijn nu even uitgeput.

[Martin Snuverink]

Ja, Arnold, het blijft raadselachtig! bedankt vooor de detailscans; daar kon ik wat mee.
De Linker Rottekade moeten we afschrijven, niet vanwege de zijstraten, maar omdat er nooit een brug of pontje over de Rotte tussen de Langebrug en de Noorderbrug is geweest.
Peter, de Schiedamsesingel/Schiedamsevest was bij mij ook al de revue gepasseerd. Dit water liep sinds mensenheugenis dood op de Westzeedijk/Vasteland met een onbevaarbare duikerverbinding naar de Zalmhaven. Het stuk ten zuiden van de latere Witte de Withstraat was geen vaarwater van betekenis. De Hoffmansbrug was dan ook nooit beweegbaar en dus ontbrak er zo’n brugwachtershokje. Zo’n hokje kwam overigens wel voor bij de sluis en de Trappenbrug in de Pompenburgsingel, maar daar kan het niet zijn.
Een andere onderzochte mogelijkheid is de Binnenwegsebrug. Deze was vóór 1878 ophaalbrug. Op diverse foto’s van het GAR, zoals PBK 1990-312, 1976-533, 1977-106, PBK 1366, X 96.02, PBK 3010 en 1977-107 (men kan ook zoeken op Binnenwegsebrug), is een identiek wit brugwachtershokje te zien. Als dit hetzelfde is als op het zoekplaatje en ook op (ongeveer) dezelfde plaats staat, zouden we vanaf de Hoffmansbrug over de Schiedamsesingel noordwaarts naar de Binnenwegsebrug kijken. Ik kan dit helaas niet rijmen met de bebouwing. Hier bevonden zich de achterzijden van de huizen van de Baan; er was geen kade, maar er waren wel achtererven. Dit is de plaats waar na de demping in 1929 het warenhuis de Bijenkorf is gekomen.
Waren er in Rotterdam nog meer van zulke brugwachtershokjes?
Jazeker, ik heb er nog een gevonden bij het Comediebruggetje (uit 1853) over de Coolvest. Dit is ongeveer waar nu het stadhuis staat. De foto zou dan genomen moeten zijn ongeveer ter plaatse van molen de Hoop. Maar ik zie toch in meerdere opzichten te veel verschillen. Bovendien kan ik me niet voorstellen dat de fotograaf dan niet op de molen zou zijn geklommen.
Waren er nóg meer? Jawel, ook bij de Gouds(ch)ebrug aan de Goudsesingel stond zo’n hokje. Zie GAR, PBK 2234 uit 1885. Aan de Goudschevest of Goudschesingel, na de demping Oostvestplein geheten, stonden zulke panden van vier lagen hoog plus kap en vier ramen breed. Dit was ter hoogte van de Heerenstraat. Zie PBK 2245 (AD 1910) en PBK 2259 (AD 1908). In 1884 zat op Goudschevest 63 gisthandel C. la Grand. Maar toch kan ik het niet rijmen.
Mijn ideeën zijn nu even uitgeput.

[Arnold Tak]

vandaag heb ik tijdens onze rondwandeling bij toeval Hans Klaassen gesproken, bij uitnemendheid DE kenner van Rotterdamse topografie. Toevallig had Martin, omdat deze foto hem zo intrigreert, een print van dit ZP bij zich, die we aan Hans hebben laten zien. Een uitstekend idee van Martin. Hans herkende het vrij direct als de Goudsevest met zicht in de Botersloot. Ik heb gezocht naar een bewijs, maar heb dit een-twee-drie niet kunnen vinden. Hans was heel stellig in zijn localisering en ik zal hem dan ook om een bewijs vragen. Gezien zijn eigen zeer omvangrijke beeldplatencollectie zal dat zeker lukken. Omdat Hans geen gebruik maakt van internet is het daarom nog even wachten. Dus Goudsevest gezien naar het zuidoosten. Links van de bomen de Luthersevest, die ook wel onder de naam Colchoseiland voor kwam. De brug zou dan de verbinding vormen tussen de Jonker Fransstraat (links buiten beeld) en de Heerenstraat. Martin zat zelf dus al heel goed met zijn speurwerk!
Ik kom hier verder nog op terug.